Jon Irabagon

The Infinite Standard

Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει να παινεύουν την τζαζ λέγοντάς την κλασική μουσική της Αμερικής, λες και της χρειάζεται να ντυθεί με τη σοβαρότητα και την πέραν αμφισβήτησης αξία της κλασικής μουσικής για να αποκτήσει και κείνη ανάλογη καλλιτεχνική βαρύτητα; «Αν και συχνά το διασκεδάζεις όταν παίζεις, η τζαζ είναι πολύ σοβαρή μουσική» έγραφε πριν από χρόνια σε ένα άρθρο του, σαν να όφειλε κάποιο είδος απολογίας, ο γνωστός πιανίστας και ένθερμος υποστηρικτής της «κλασικότητας» της τζαζ Billy Taylor. Αρκετά με τη σοβαροφάνεια και τον ακαδημαϊσμό, μοιάζει να απαντά με κάθε του κίνηση ο σαξοφωνίστας Jon Irabagon, που δεν κρύβει τη διάθεσή του να διασκεδάσει, να παραφράσει, να κάνει χιούμορ, να παίξει με την ιστορία και την παράδοση, υιοθετώντας  μια στάση που συγγενεύει με αυτή των Sex Mob του Steven Bernstein, των Lounge Lizards, του Ray Anderson, των Medeski, Martin & Wood.

Μέσα στα δέκα χρόνια που πέρασαν από τότε που πήγε στη Νέα Υόρκη για να σπουδάσει, ο νεαρός σαξοφωνίστας εκμεταλλεύτηκε κάθε ευκαιρία που του δόθηκε για να αποκτήσει εμπειρίες όχι μόνο στην τζαζ -από τη mainstream ως την πιο πειραματική μορφή της- αλλά και στο ροκ, την ποπ, το λάτιν, την κλασική μουσική. Το 2008 επιλέχτηκε για το πρώτο βραβείο του διαγωνισμού Thelonious Monk Jazz Competition από μια κριτική επιτροπή που αποτελούνταν από τον Wayne Shorter, τον Jimmy Heath, τον Greg Osby, την Jane Ira Bloom και τον David Sanchez. Είναι ιδρυτικό μέλος του κουαρτέτου με το εξωφρενικό όνομα Mostly Other People Do the Killing, που με το μότο “one hundred years of jazz history in every bite”, έχει βάλει σκοπό να ακουμπά ολόκληρη την τζαζ παράδοση, από τον Lewis Armstrong ως τον Evan Parker, με έναν ήχο που μεταμορφώνεται συνεχώς με απίστευτη ευελιξία. Ανάλογα με τις αναφορές που κάνει το γκρουπ στα άλμπουμ του είναι και τα εξώφυλλα που επιλέγει, τα οποία αναπαριστούν –πάντα με όρεξη για πλάκα- το ντιζάιν ιστορικών δίσκων: του «A Night in Tunisia» του Art Blakey στο “Shamokin!!!”, του “This is our music” του Ornette Coleman στο “ This Is Our Moosic”, του “Out of the Afternoon” του Roy Haynes στο “Forty Fort”. Ακόμη και τα κείμενα στα εσώφυλλα των CD, ο μπασίστας και leader του γκρουπ Moppa Elliott τα υπογράφει με το όνομα Leonard Featherweight (!).

Την ίδια γραμμή ακολουθεί και ο σαξοφωνίστας στο καινούριο του άλμπουμ “Foxy”, αφιερωμένο με το δικό του τρόπο στον sax trio ήχο του Sonny Rollins, που είχε αποτυπωθεί στο “Way Out West” του 1957. Κοπέλες με μπικίνι, στολή νοσοκόμας, νυφικό, ζαρτιέρες, εμφάνιση γοργόνας και σταθερά το τενόρο σύμβολο στο χέρι, ποζάρουν σε ένα τοπίο της άγριας δύσης, όπως ακριβώς είχε στηθεί και ο Sonny Rollins, ενώ εδώ το κείμενο υπογράφεται από τον … Roland Barf. Οι τίτλοι των δώδεκα κομματιών του CD είναι ομόηχοοι του κλασικού “Doxy” του Rollins. Αν μπορούμε βέβαια να μιλήσουμε για ξεχωριστά κομμάτια, αφού στην ουσία η μουσική κυλά χωρίς σταμάτημα για 80 σχεδόν λεπτά, με τον Irabagon χωρίς ανάσα να παραλλάσσει φράσεις εις το διηνεκές και τον μπασίστα Peter Brendler με τον βετεράνο ντράμερ Barry Altschul να τον ακολουθούν κατά πόδας.

www.jonirabagon.com

Συνέντευξη με τον Jon Irabagon

Έχεις δουλέψει με καλλιτέχνες τόσο διαφορετικούς μεταξύ τους όσο ο Billy Joel και ο Ken Vandermark, ή ο Richard Marx και ο Dave Liebman. Πώς επηρεάζεται η δουλειά σου από αυτή τη μεγάλη γκάμα εμπειριών;
Πάντα μου άρεσαν πολλά διαφορετικά είδη μουσικής και όλες αυτές οι εμπειρίες με βοήθησαν να παίζω συγκεκριμένα στιλ με αυθεντικότητα, αφού συνεργαζόμουν με ανθρώπους που ήταν γνώστες τους. Αισθάνομαι πολύ περισσότερο άνετα να κινούμαι ανάμεσα στα διάφορα στιλ όταν έχω τη δυνατότητα να συνευρίσκομαι με ανθρώπους που ζουν και αναπνέουν μέσα σε ένα συγκεκριμένο είδος μουσικής. Με βοηθά να κατανοώ καλύτερα όχι μόνο καθένα από αυτά, αλλά και το τι συμβαίνει συνολικά σήμερα. Εκτός αυτού το να γνωρίζω και να βρίσκομαι μαζί με όλους αυτούς τους ανθρώπους είναι τεράστια βοήθεια, αφού καθένας έχει και τις δικές του απόψεις για τη μουσική, για την αλληλεπίδραση με τους άλλους μουσικούς. Όλα αυτά μου δίνουν τη δυνατότητα να επιλέξω διαφορετικές γνώμες και να διαμορφώσω τη δική μου.

Πώς σε βοήθησε το βραβείο που κέρδισες το 2008 στο Thelonious Monk Jazz Competition;
Το διαγωνισμό αυτό μπορεί να τον δει κανείς σαν μια ένδειξη επιδοκιμασίας από ένα ειδικό δίκτυο μουσικών. Θα ήταν τιμή αλλά και έκπληξη ακόμη κι αν έφτανα στα ημιτελικά. Το πιο σημαντικό από αυτό το Σαββατοκύριακο στο Λος Άντζελες ήταν το ότι μπόρεσα να γνωρίσω πολλούς από τους παλαιότερους μουσικούς με τους οποίους δεν είχα ξαναέλθει σε επαφή. Ανθρώπους όπως ο Greg Osby, ο Jimmy Heath και ο Wayne Shorter, που όλοι τους με έχουν επηρεάσει πολύ στις απόψεις μου για τον αυτοσχεδιασμό. Το ότι μπόρεσα να ανταλλάξω απόψεις μαζί τους για τρεις μέρες ήταν ό,τι σπουδαιότερο για μένα. Παραμένω σε επαφή μαζί τους. Όλοι τους με βοήθησαν να προσδιορίσω από πού προέρχομαι και τι κάνω με τη μουσική μου.

Στην προσωπική σου δουλειά αλλά και με στα άλμπουμ με τους MOPDTK φαίνεται ότι έχεις μια κλίση προς τον ήχο και το ντιζάιν της δεκαετίας του ’50 και των αρχών της δεκαετίας του ’60 και ότι προσπαθείς να συνεχίσεις αυτή την παράδοση.
Σίγουρα η τζαζ εκείνης της εποχής με επηρεάζει και είναι πηγή έμπνευσης για αυτοσχεδιασμό, αλλά αν και τα εξώφυλλα παραπέμπουν σε εκείνες τις ηχογραφήσεις, η ίδια η μουσική χρησιμοποιεί αυτή την περίοδο σαν σημείο εκκίνησης. Προφανώς και υπάρχει αγάπη για αυτή τη μουσική, αλλά μου αρέσουν και η παλιότερη τζαζ και η νεότερη, όπως και μουσική που δεν είναι τζαζ. Όμως οι δεκαετίες του ’50 και του ’60 είναι η περίοδος που έρχεται στο μυαλό των περισσότερων όταν σκέφτονται την τζαζ και συνεπώς αποτελούν ένα καλό σημείο εκκίνησης για τους MOPDTK.

Πάντως ο τρόπος που την αντιμετωπίζεις είναι αρκετά «βρώμικος» και γεμάτος χιούμορ.
Όλοι οι μουσικοί που αγαπώ περισσότερο είχαν παιχνιδιάρικη διάθεση και μια αστεία πλευρά στο παίξιμό τους. Υπάρχει αρκετό ψάξιμο μέσα σε αυτό το χιούμορ. Αυτά τα στοιχεία, η ικανότητα να δουλεύεις με κάτι παραπάνω από τις νότες, τις συγχορδίες, τις σταθερές διαδικασίες και τις φόρμες των τραγουδιών όταν αυτοσχεδιάζεις, είναι ό,τι με εξάπτει περισσότερο όταν ακούω ή όταν παίζω. Το χιούμορ είναι ένας τρόπος που σε βοηθά να σκέφτεσαι έξω από την πεπατημένη και να προσπαθείς να αναπτύξεις κάτι δικό σου.

Οι ακροατές και οι κριτικοί συνήθως κατατάσσουν τους μουσικούς της τζαζ είτε στο mainstream είτε στο αποκαλούμενο avant guard. Αισθάνεσαι ποτέ ενοχλημένος ή περιορισμένος από τέτοιου είδους κατηγοριοποιήσεις;
Οι κατηγοριοποιήσεις προσβάλλουν και τους μουσικούς αλλά και τους ακροατές. Δημιουργούνται μόνο και μόνο για να επιτρέπουν στους δημοσιογράφους να περιγράφουν τη μουσική που ακούνε. Όσο πιο εφοδιασμένος είναι ένας δημοσιογράφος, δηλαδή όσο περισσότερο ψαγμένος και μελετημένος είναι, και όσο περισσότερο γνώστης είναι του πώς γίνεται η μουσική, τόσο καλύτερες είναι οι περιγραφές του. Τελικά το ακροατήριο θα σχηματίσει από μόνο του άποψη για την ταυτότητα ενός μουσικού. Έχω δει κριτικούς που δεν το έχουν αυτό στο μυαλό τους με αποτέλεσμα να κάνουν κακό στη μουσική. Καλλιτέχνες που βάζουν όλη τους την καρδιά και το μυαλό σε αυτό που κάνουν μπορεί να γίνουν κομμάτια και να χάσουν ακροατήριο με μιας, αν σε έναν κριτικό αρέσουν συγκεκριμένα πράγματα και δεν ακούει με κατανόηση και ανοιχτά αυτιά. Το σημαντικότερο είναι ότι ο αδαής δημοσιογράφος μπορεί να αποτρέψει ένα δυνητικό ακροατήριο, κάτι που κάνει κακό και στην κριτική και στους μουσικούς.

Οι αυτοσχεδιαστές αντίθετα με άλλους καλλιτέχνες δημιουργούν σε παρόντα χρόνο. Εσύ πότε έχεις την αίσθηση ότι όλα πάνε καλά όταν βρίσκεσαι πάνω στη σκηνή;
Όσο νιώθω ότι και οι υπόλοιποι στο γκρουπ βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος, αυξάνονται οι πιθανότητες να πάνε όλα καλά εκείνη τη φορά. Μου αρέσει το παίξιμο χωρίς ατομισμό που συνδυάζεται με δημιουργία ενέργειας και μελετημένες αποχρώσεις. Προσπαθώ να παίζω μόνο σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν αυτές οι προϋποθέσεις και όταν τα καταφέρνουμε να παίξουμε έτσι νιώθουμε ότι αυτός είναι ο σκοπός της ζωής μας.

Πώς προέκυψε η συνεργασία με τον Barry Altschul;
Ο μπασίστας Moppa Elliott και εγώ παίζαμε σαν τρίο με τον Barry το Δεκέμβριο του 2009 στο Stone, το κλαμπ του John Zorn στο Μανχάταν. Ήταν φοβερά διδακτική η εμπειρία να βρισκόμαστε μαζί, να συζητάμε, να κάνουμε πρόβες και να παίζουμε με εκείνον. Ήθελα να συνεργαστώ μαζί του και καθώς είχα ένα τρίο που κινούνταν σε αυτό το ανοιχτό αλλά γεμάτο σουίνγκ στιλ, ταίριαζε απόλυτα για να παίξει σε αυτό.

Κάθε κομμάτι του “Foxy” ακούγεται σαν να μην έχει αρχή και τέλος. Σαν να είναι απόσπασμα μιας ηχογράφησης που κρατά ώρες. Είναι γιατί όπως λέει και ο Roland Barf (!) στο εξώφυλλο του CD “το φάσμα όσων ακούμε είναι πεπερασμένο, ενώ το στάνταρντ είναι ατέλειωτο;”
Ναι έτσι ακριβώς συνέβη. Ηχογραφήσαμε ένα συνεχές κομμάτι που κράτησε 90 λεπτά. Περίπου κάθε δέκα λεπτά χαμηλώναμε την ένταση της ηχογράφησης. Συνεχίσαμε να παίζουμε και αφού είχε τελειώσει η διάρκεια του CD. Εκείνη την εποχή διάβαζα πολύ Μπόρχες και επηρεάστηκα πολύ στον τρόπο που συνέλαβα τη μουσική από τις ιδέες του.

Γιατί επέλεξες να παίζετε συνεχώς χωρίς να χαμηλώσετε καθόλου τους τόνους και να χαλαρώσετε έστω και για λίγο την ένταση;
Δουλεύαμε πάνω σε αυτό το κόνσεπτ για περίπου δώδεκα γκιγκ πριν κάνουμε την ηχογράφηση και η ιδέα ήταν να συνεχίζουμε σε αυτό το ασταμάτητο, διαρκώς εξελισσόμενο κομμάτι που ενσωμάτωνε περισσότερο σουίνγκ παρά ελεύθερο παίξιμο. Όταν βρεθήκαμε στο στούντιο το τρίο ήταν σε αυτή τη ζώνη και ήθελα να είμαι σίγουρος ότι η ηχογράφηση θα την κατέγραφε αυτή ακριβώς τη φάση. Έχουμε ξαναπαίξει μια – δυο φορές από τότε και παρατηρούμε ότι κάθε φορά η μουσική εξελίσσεται και επεκτείνεται. Ανυπομονούμε να καταγράψουμε αυτή την εξέλιξη.

Τι ετοιμάζεις αυτό τον καιρό;
Σχεδιάζουμε με το τρίο μια σύντομη ευρωπαϊκή περιοδεία το καλοκαίρι. Ακόμη επαναφέρω για μερικά γκιγκ και ελπίζω και μια ηχογράφηση το γκρουπ μου Outright!. Επίσης συνεχίζω να παίζω με το ντούο που έχω με τον ντράμερ Mike Pride, αλλά και με τους MOPDTK. Με το κουιντέτο της Mary Halvorson θα συνεχίσουμε να παίζουμε και να ηχογραφούμε και αυτή τη χρονιά. Είμαι πολύ χαρούμενος για όλη αυτή τη μουσική που με διασκεδάζει.

Jazz & Tzaz, Φεβρουάριος 2011

Peter Brendler, Barry Altschul, Jon Irabagon